Spacer w śródmieściu

Piękno i atmosfera śródmieścia Ciebie też urzekną.

Sławny mieszkaniec miasta, Mihály Váci, tak opisał śródmieście: „… nie jest to historyczne miasto. Nie wiąże się z bitwami, traktatami pokojowymi, nie ma tu wielu słynnych budowli, starych zabytków dotkniętych królewskimi śladami … „, ale jego piękno i nastrój przyciąga tu turystów.

Punkt wyjścia, Plac Kossutha

Jeśli pierwszy raz jesteśmy Nyíregyházie, rozpocznijmy spacer na Placu Kossutha. Dziewięć okrągłych, mozaikowych kształtów na ozdobnej nawierzchni Placu Kossutha symbolizuje planety Układu Słonecznego. Najważniejszym budynkiem placu jest budynek Magistratu, zaprojektowany przez Károlya Benkó. Eklektyczny budynek z arkadowym wejściem, został zbudowany w 1872 roku w stylu neorenesansowym. Dekoracyjna aula budynku była miejscem słynnego „procesu w Tiszaeszlár” [XIX-wieczny proces przeciwko Żydom, oskarżonym o rytualne zabójstwo], gościła też Károlya Eötvösa, Kálmána Mikszátha i Zsigmond Móricza. Nad balkonem z widokiem na plac, po obu stronach fasady znajdują się posągi Iustitii.

Na środku placu wznosi się pomnik Lajosa Kossutha, wzniesiony przez Gyulę Bethlena. W tylnej części pomnika, na lufie przełamanej armaty widoczny jest ptak, pod nim data: 1848. W cieniu starych kasztanów stoi pamiątkowa kolumna Wykupienia, po jej obu stronach widoczne są twarze hardych chłopów – po lewej wątpiące, po prawej patrzące z nadzieją – „Miasto Nyíregyháza nie należy do żadnego szlachcica i nie podlega żadnej władzy”.

Kontynuacją placu jest eklektyczny budynek Pałacu Kasy Oszczędnościowej, zbudowany w 1912 roku przez Józsefa Huberta, którego monumentalny skarbiec, zabytek chroniony prawnie, zwieńczy barwna szklana kopuła.

Naprzeciwko stoi jeden z eklektycznych budynków miasta z końca wieku, zbudowany w 1895 roku, według projektu Ignáca Alpára, Hotel Korona. Każdy z trzech jego frontów ukazuje różną twarz. Co ciekawe, to tutaj w czasie uroczystego balu inauguracyjnego po raz pierwszy zapalono w mieście światło elektryczne.

Obok hotelu znajduje się kościół rzymskokatolicki, zbudowany przez Virgila Nagya. Najpiękniejszą częścią trójnawowego, zaprojektowanego jako bazylikę, kościoła jest monumentalny strop krzyżowy. Znajduje się tu również marmurowa ambona, na bokach której widoczne są reliefy czterech ewangelistów. Obok kościoła znajduje się pałac biskupi debreczyńsko-nyíregyháskiej diecezji rzymskokatolickiej.

Atrakcje ulicy Ilony Zrínyi

Kontynuujemy naszą podróż wzdłuż ulicy Ilony Zrínyi, przy której stoją dwa piękne budynki – neobarokowej rezydencji katolickiej i dawnej plebanii rzymskokatolickiej. Pomiędzy nimi przyciąga uwagę ozdobna fontanna projektu Tibora Borbása, przedstawiająca Trzy Gracje – postaci kąpiących się trzech dziewcząt. Secesyjny pałac pośrodku ulicy jest obecnie siedzibą urzędu miasta. Każdy, kto tu był, na pewno nie zapomni nastroju i barwnej atmosfery tej krótkiej ulicy. Od wiosny do jesieni kwiaty i dekoracje zapewniają jej śródziemnomorską atmosferę, a przy pomniku dziewcząt z brązu przechodnie mogą się wsłuchać w dźwięki muzyki ulicznych grajków.

Atrakcje ulicy Bocskai

Na początku ulicy Bocskai znajduje się zbudowany w stylu empire budynek Sądu Okręgowego, obok wznosi się gmach Prokuratury Okręgowej.

Plac Wolności, centrum życia kulturalnego

Centrum kulturalne miasta to Plac Wolności. Tutaj znajduje się Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna im. Zsigmonda Móricza oraz bardzo interesujący w kształcie, zaprojektowany przez Ferenca Bána budynek Centrum Kultury im. Mihálya Váci. Za budynkiem, po drugiej stronie ulicy, stoi niebieski budynek Galerii Miejskiej, siedziba stałej wystawy „Warsztaty Sztuki Medalierskiej w Sóstó” i wielu wystaw czasowych.

Obok Galerii Miejskiej znajduje się budynek Szkoły Podstawowej im. Zoltána Kodálya z nowoczesna salą koncertową, w której występował między innymi znany w całym świecie Chór Cantemus. Częścią budynku jest sala im. Pála Gyuli, w której można oglądać wystawy czasowe. Krótkim objazdem dotrzemy do Areny Continental. Jest to miejsce wielu prestiżowych imprez sportowych, przez cały rok odbywają się w niej targi i wystawy. Tereny za halą to dzielnica Bujtos, miejsce słynnych pojedynków, opisywanych przez Gyulę Krúdy’ego. Dziś tereny bagniste zostały osuszone i utworzono tu park rekreacyjny.

Wracając do śródmieścia, naprzeciwko budynku Kasy Oszczędnościowej spotykamy pomnik Założycieli Miasta, który został wzniesiony w 2001 roku. Pomnik – dzieło Benedicta Nagy – przedstawia hrabiego Ferenca Károly’ego i Jánosa Petrikovicsa mistrza szewskiego z Szarvas, którzy byli bohaterami procesu zasiedlenia w 1753 roku wyludniającego się miasta.

Plac Bohaterów

Imponujący budynek Urzędu Wojewódzkiego na Placu Bohaterów, symbol eklektyzmu i historyzmu, to także dzieło Ignáca Alpára. Na fasadzie widoczne są dzieła Ede Kallósa: rzeźby wodza Szabolcsa i króla Stefana, zaś na dziedzińcu – urodzonych na terenie województwa ówczesnych premierów – hrabiego Menyhérta Lónyay’ego (1871-1872) i Miklósa Kállay’ego (1942-1944).

W parku przed Urzędem Wojewódzkim dominuje pomnik I wojny światowej, autorstwa Zsigmonda Stróbla Kisfaludy’ego, wzniesiony w 1928 roku. Główną jego postacią jest heros walczący ze smokiem, dwie alegorie po bokach symbolizują początek i zakończenie walk. Pomnik Walczącego ze smokiem, znajdujący się na Wzgórzu Gellerta w Budapeszcie, jest modyfikacją pomnika w Nyíregyházie. Po przeciwnej stronie placu znajduje się Pomnik Pamięci Roku 1956, autorstwa Sándora Győrfiego, wzniesiony w 2006 roku.

Plac 23 Października i okolice

Figura ze stali chromowanej w kształcie kobiecego ciała, autorstwa Béli Tillesa, znajdująca się na Placu 23 Października, jest symbolem siły życiowej, łączności przeszłości z teraźniejszością i wiary w przyszłość. Stojąca tutaj, wykonana z brązu, fontanna z pitną wodą, obrazująca koguta, jest autorstwa Lajosa Orra. Przy pobliskiej ulicy Síp wznosi się synagoga ortodoksyjna zbudowana w latach 1924-1932, według projektu Lipóta Baumhorna. Niedaleko rzuca się w oczy czerwona cegła charakterystycznego budynku Greckokatolickiej Wyższej Szkoły Teologicznej im. Św. Atanazego, przekazanego do użytku w 2003 roku.

Idąc dalej w kierunku śródmieścia, dochodzimy do ulicy Gábora Bethlena, gdzie w 1895 roku wybudowano kościół greckokatolicki w eklektycznym stylu bizantyjskim, z podwójną wieżą. Sándor Tóth wykonał pomnik-fontannę (1996), upamiętniającą jego patrona, św. Mikołaja. Jego nazwę otrzymała też uliczka za kościołem.

Plac Kálvina i Plac Flagi Państwowej

Dominujący budynek Placu Kálvina to kościół reformacki, zbudowany w stylu romantycznym w latach 1873-1882. Dalszy ciąg Placu Kálvina to Plac Flagi Państwowej (Országzászló tér), gdzie ówczesny prezydent kraju József Antall, w roku 1991, odsłonił Pomnik Pamięci Ofiar i Męczenników II Wojny Światowej. W południowej części placu stoi wykonany z brązu konny pomnik „Węgierski husarz”, upamiętniający węgierską husarię.

Husaria była częścią życia miasta od 1869 r., kiedy do koszar miejskich wprowadził się oddział węgierskiej armii królewskiej, zaś w roku 1891 wybudowano koszary mogące pomieścić cały pułk husarii. Przed II wojną światową husaria odgrywała ważną rolę w życiu gospodarczym i społecznym miasta.

Budynek secesyjny, wyraźnie widoczny z placu, to dawny pałac Nyírvíz. Na jego froncie od strony ulicy Széchenyi widoczne są dwie mozaiki obrazujące dwa zajęcia znane od starożytności: jedna to łowienie ryb i polowanie, druga uprawa ziemi.

Plac Bessenyei’ego

Neobarokowy pomnik z brązu adiutanta Marii Teresy, pisarza i filozofa Györgya Bessenyei’ego, autorstwa Ede Kallósa, wzniesiony na Placu Bessenyei’ego, był pierwszym pomnikiem w mieście. W doskonałym otoczeniu znajduje się eklektyczny budynek Teatru im. Zsigmonda Móricza, zaprojektowany przez Ignáca Alpára, zbudowany w 1894 roku.

Jego zewnętrzną fasadę zdobią płaskorzeźby Moliera, Szigligeti’ego i Szekspira. Pod koniec sierpnia każdego roku teatr organizuje jeden z największych festiwali artystycznych – Festiwal VIDOR. Przed teatrem znajdują się pomniki upamiętniające mieszkańców miasta: Mihálya Váci’ego (István Szabó Mł., 1976), nieco w kierunku południowym Gyuli Krúdy’ego (Imre Varga, 2003).

Plac Benczúra

Monumentalną budowlą wzniesioną w stylu neoklasycystycznym na placu Benczúra jest Muzeum im. Jósa Andrása, nazwane na cześć słynnego naukowca i polihistora. W odnowionym wiosną 2008 roku muzeum znajduje się bogata kolekcja pamiątek Nyíregyházy i województwa. Poza stałymi ekspozycjami – archeologiczną, etnograficzną, plastyczną i złotego skarbu z Újfehértó – odwiedzający mogą obejrzeć cenne wystawy czasowe.

Kilka kroków dalej stoi wzniesiony z wapienia Gyuli Benczúra, artysty malarza z Nyíregyházy, dzieło Gézy Fekete Galántai. Za nim, na cokole fontanny, schowana między drzewami, stoi słynna statua Narodzin Wenus, wykonana przez Zsigmonda Stróbla Kisfaludy’ego. Ciekawostką rzeźby jest to, że oryginał pomnika, znajdujący się w Santa Barbara w Kalifornii, otrzymał złoty medal na wystawie Barcelona World Expo w 1929 roku. Kopię prawdziwego pomnika artysta przekazał dla miasta. Pośrodku placu stoi niedawno odnowiony, smukły budynek z 1925 roku, w którym niegdyś działała letnia kawiarnia muzyczna a następnie ogródek piwny.

Plac Luthera

Idąc dalej w kierunku ulicy Szkolnej dojdziemy do zabytkowego budynku barokowego kościoła ewangelickiego. Budowę kamiennego kościoła rozpoczęli Tyrpacy, dzięki wprowadzonemu w 1753 r. edyktowi o tolerancji cesarza Józefa II. Jego projektantem był Włoch Giuseppe April. Kościół został poświęcony w najwyższym punkcie starego miasta w 1786 r. Odgrywa on znaczącą rolę w życiu muzycznym Nyíregyházy, jest miejscem koncertów organowych i muzyki chóralnej. Dźwięk dzwonów, wydobywający się spod kopuły, przypomina o upływającym czasie.

Obok kościoła znajduje się tzw. Dom Lutra, dawny budynek luterańskiego pałacu biskupiego. Budynek powstał w 1928 roku jako dzieło Istvána Kotsisa i był w tym czasie najnowocześniejszą kamienicą miasta z mieszkaniami czynszowymi.

Kilka kroków od Domu Lutra znajduje się ulica Św. Stefana, umieszczona na ścianie domu nr 8 pamiątkowa tablica głosi, że w tym miejscu stał niegdyś dom, w którym w 1878 roku urodził się słynny pisarz i dziennikarz Gyula Krúdy. Na tej ulicy znajduje się Ewangelickie Liceum im. Lajosa Kossutha, które jest przodującym liceum w województwie. Założone w 1806 roku przez kościół ewangelicki, od 1861 roku pełni funkcję liceum. Jego uczniami byli m.in.: pisarz Gyula Krúdy, chemik János Kabay oraz pisarz i dziennikarz Béla Gádor.

Historia Nyíregyházy w pigułce

Podsumowując w skrócie historię miasta, możemy stwierdzić, że badania archeologiczne wykazały, że teren miasta był zamieszkany od X wieku. Pomimo tego faktu Nyíregyháza należy do młodych miejscowości, gdyż rzeczywiste zmiany przyniósł dopiero wiek XVIII. W roku 1753 przybyli tu słowaccy kolonizatorzy, dziś zwani „Tyrpakami”. Osiedlili się wokół miasta w peryferyjnych gospodarstwach rolnych, tak zwanych „bokortanya”, nadając miastu unikalną strukturę osadniczą.

Najważniejszym wydarzeniem w życiu Nyíregyházy było Wykupienie w roku 1824, kiedy mieszkańcy wykupili się spod jurysdykcji szlachty, dzięki czemu w roku 1837 Nyíregyháza uzyskała prawa miejskie. Dziś tętniące życiem, urokliwe i piękne miasto wita swoich gości. Parki, place, ogromne tereny zielone, nowoczesne i stare budynki kształtują krajobraz miasta, który zachował dawną przytulną atmosferę.